I D E E , S T A N O W I S K A , D E B A T Y W W W . D E U T S C H L A N D . D E 2 0 2 2 P O L W Y D A N I E W J Ę Z Y K U P O L S K I M LEPIEJ PRACOWAĆ – ZMIENIĆ SPOSÓB MYŚLENIA Pomysły na zrównoważoną przyszłość

S Ł O W O O D R E D A K C J I L epiej pracować – zmienić sposób myślenia Drogie Czytelniczki, drodzy Czytelnicy, pandemia przyspieszyła proces przemian w świecie pracy. „Biuro domowe”, „praca zdalna”, „job sharing” i „coworking”: to, co kiedyś było domeną uprzywilejowanej mniejszości, coraz częściej staje się częścią codziennego życia - nie tylko w Niemczech. Dokąd prowadzi ten „zakrojony na szeroką skalę, ogólnokrajowy eksperyment w zakresie ucyfrowienia pracy i współpracy”, jak określił go Instytut Fraunhofera ds. Inżynierii Przemysłowej i Organizacji? Jutta Allmendinger, prezes Centrum Badań Nauk Społecznych (WZB) w Berlinie, przedsta- wia swoją opinię na ten temat. Robert Habeck, Federalny Minister Gospodarki i Ochrony Kli- matu, dokonuje klasyfikacji tych zmian. Towarzystwo Fraunhofera otwiera swoje laboratoria przyszłości i przybliża czekający nas rozwój technologiczny. Rafael Laguna de la Vera, zało- życiel i dyrektor Federalnej Agencji Innowacji Skokowych, pracuje nad naprawdę wielkim projektem. Dołącz do nas na drodze ku przyszłości! Z serdecznymi pozdrowieniami Wasza Redakcja

14 46 L E P I E J P R A C O W A Ć – Z M I E N I Ć S P O S Ó B M Y Ś L E N I A 06 08 12 14 20 22 26 28 32 36 38 46 50 Liczby i fakty: Rynek pracy, zrównoważona gospodarka i innowacyjność Wywiad: Robert Habeck, Federalny Minister Gospodarki i Ochrony Klimatu o pogodzeniu gospodarki i ekologii Portret: Nowa praca w firmie Mowomind Wprowadzenie: Gwałtowne przemiany w świecie pracy i ich konsekwencje Portret: Różnorodność w firmie Fintiba Wywiad: Jutta Allmendinger, prezes Centrum Badań nad Naukami Społecznymi w Berlinie, o „nowej pracy” i „dobrej pracy” Portret: Jobsharing w DB Schenker Esej: Markus Väth, Prekursor ruchu Nowej Pracy, o jego początkach i najnowszych osiągnięciach Reportaż: Zrównoważone rolnictwo w Beninie dzięki wsparciu Niemiec Portret: Pojęcie sensu pracy w Alnaturze Reportaż: Towarzystwo Fraunhofera i jego laboratoria przyszłości Przyszłość: Mieszkanie, praca i życie w miastach przyszłości Wywiad: Rafael Laguna de la Vera, założyciel i dyrektor Federalnej Agencji Innowacji Skokowych, czyli o wielkich u progu przełomu I N F O R M A C J E W Y D A W N I C Z E 03 54 Słowo od redakcji Impressum

Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) nale- żąca do Organizacji Narodów Zjednoczonych dba o standardy pracy i socjalne. Niemcy bez zastr zeżeń popierają jej cele, takie jak godna praca i zabezpieczenie społeczne. Kraj ten jest czwar t ym co do wielkości płatnikiem składek i ma stałe miejsce w Radzie Zar ządzającej. Naj- nowszym pr zykładem wdrożenia postulatów MOP jest ustawa o łańcuchu dostaw, która wej- dzie w życie w 2023 roku. STARTUPY WEDŁUG BRANŻ 2021 Technologie informacyjne i komunikacyjne Medycyna i ochrona zdrowia Odżywianie i żywność/dobra konsumpcyjne 10,6% 9,8% Samochody i mobilność/Logist yka 6,6% Bankowość i finanse/ubezpieczenia 4,7% Budownictwo i nieruchomości 3,7% Edukacja 3,5% 30,5% 10,45 EURO będzie wynosiła ustawowa minimalna stawka godzinowa w Niemczech od lipca 2022 roku Pła- cę minimalną wprowadzono 1 st ycznia 2015 roku. Wówczas stawka godzinowa wynosiła 8,50 euro. Płaca minimalna dot yczy niemal wszystkich zatrudnionych. Wśród nielicznych wyjątków są np. uczniowie nauki zawodu. Jed- nakże w zamian za to wszyscy absolwenci szkół w Niemczech mają zagwarantowane miejsce kształcenia zawodowego. Oprócz ustawowej pła- cy minimalnej, w wielu sektorach obowiązuje pła- ca minimalna wynegocjowana między związkami zawodowymi a pracodawcami. Wybór, Źródło: www.deutschestar tups.org MIĘDZYNARODOWI SPECJALIŚCI Niemcy potr zebują więcej siły robo- czej, co do tego r ząd i pr zedstawi- ciele gospodarki są zgodni. Dlatego też planuje się dopasowanie pr zepi- sów ułatwiających imigrację, które dzięki systemowi punktowemu uproszczą wjazd do kraju osobom po- szukującym pracy. Uznanie kwalifika- cji szkolnych i zawodowych stanie się łatwiejsze. Rozszer zone zostaną możliwości pobytu w celu udziału w kursach kwalifikacyjnych. W pr zy- szłości naturalizacja będzie możliwa po tr zech lub pięciu latach.

Wraz ze zmianami w gospodarce zmieni się również praca: Co będą robić w przyszłości klasyczni pracownicy fizyczni, kierowcy kopa- rek w kopalniach węgla czy konstruktorzy układów wydechowych z branży samochodo- wej? Nowe modele biznesowe i technologie mogą stwo- rzyć nie tylko neutralny klimatycznie dobrobyt, ale także dobre miejsca pracy. Leżące u podstaw zmiany strukturalne z pewnością doprowadzą do wyginięcia niektórych zawodów. Równocześnie jednak pojawią się zupełnie nowe profile zawodo- we, a za nimi często kryje się odpowiednie zapo- trzebowanie na wykwalifikowanych pracowników. Paradoksalnie, w zależności od regionu i sektora, będzie można jednocześnie zaobserwować nad- wyżki i niedobory wykwalifikowanych pracowni- ków, co częściowo ma miejsce już dziś. Dużym wyzwaniem będzie to, aby osoby pracujące w za- wodach, na które w przyszłości nie będzie już zapo- trzebowania, możliwie jak najwcześniej przekwali- fikować zgodnie z ich kompetencjami, tak aby mogły one podjąć nową pracę na innym stanowi- sku. Dlatego kluczową rolę odgrywa tu dalsze kształcenie i podnoszenie kwalifikacji. W kontekście rozwoju demograficznego: czy „przekwalifikowania” pracowników z wygasa- jących produkcji będą wystarczające, aby za- spokoić popyt na rynku pracy? Prognozy są zazwyczaj zawsze obarczone pew- nym stopniem niepewności, a niepewność ta wzrasta im dalej w przyszłość się wybiega. W przypadku rozwoju demograficznego prognozy są jednak stosunkowo wiarygodne: wiemy, ile osób urodziło się w danym roku i możemy na tej podstawie bez trudu przewidzieć, jak wiele osób będzie aktywnych na rynku pracy kilkadziesiąt lat później. Bazując na tych badaniach, my jako rząd federalny zakładamy, że Niemcy potrzebują więk- szej imigracji pracowników. Dlatego też postawili- śmy sobie za zadanie dalszy rozwój prawa imigra- cyjnego. Od niebieskich do białych kołnierzyków – Epidemia koronawirusa bardzo przyspieszyła zmiany w zakresie „nowych koncepcji pracy”, takich jak praca zdalna czy wirtualne narady. Co ten nowy świat pracy oznacza dla ochrony klimatu? Nie każda działalność zawodowa może być wyko- nywana w domowym biurze. I z pewnością będzie tak również w przyszłości. Pandemia pokazała nam jednak, jak wiele w tej dziedzinie jest możli- we już dziś, jeśli jest to naprawdę istotne. Efekty tego, że więcej pracowników pracuje zdalnie, są wielorakie. Między innymi można było zaobser- wować, że w godzinach szczytu rzadziej zdarzały się korki i mniej było podróży służbowych. A jeśli na przykład spowoduje to, że mniej osób będzie dojeżdżać codziennie do pracy samochodem lub zmniejszy się liczba podróży służbowych samolo- tem, może to oczywiście również przyczynić się do ochrony klimatu. Jakie znaczenie mają „nowe koncepcje pracy” dla niemieckiej gospodarki - czy jest to tylko slogan, czy też rzeczywistość? W rywalizacji o najlepsze umysły, firmy robią wszystko, aby być jak najbardziej atrakcyjnym pra- codawcą. Oczywiście obejmuje to również oferowa- nie pracownikom elastycznych modeli pracy. Już teraz wielu wykwalifikowanych pracowników spo- tyka się z sytuacją na rynku pracy, w której mogą swobodnie wybierać spośród różnych ofert pracy. Niektórzy z nich podejmą de- cyzję, dla kogo będą praco- wać, nie tylko na podstawie odpowiedniej oferty wyna- grodzenia, lecz również bio- rąc pod uwagę inne kryteria, na przykład takie aspekty jak ochrona klimatu i zrównowa- żony rozwój. W związku z tym przedsiębiorstwa, które poważnie podchodzą do kwe- stii ochrony klimatu, mogą również zdobyć punkty na rynku pracy w konkurencji z innymi pracodawcami. D R . R O B E R T H A B E C K Wicekanclerz i minister gospodarki i ochrony klimatu urodził się w 1969 roku w Lubece. W 2009 roku po raz pierwszy zasiadł w parlamencie kraju związkowe- go Szlezwik-Holsztyn z ramienia Partii Zielonych, gdzie w latach 2012-2018 był tam. Ustąpił z tego stanowiska, gdy zo- stał wraz z obecną minister spraw zagra- nicznych Analeną Baerbock przewodni- czącym partii Zielonych. Na koniec spojrzenie w kryształową kulę - jak widzi Pan niemiecką gospodarkę w 2030 roku? Nie mam wątpliwości, że sytuacja niemieckiej go- spodarki w 2030 roku będzie w dużej mierze zale- żała od tego, jak wykorzystamy i ukształtujemy najbliższe miesiące i lata. Ochrona klimatu jest wyzwaniem, które może nam pozwolić się rozwi- jać, i wyczuwam powszechną chęć, by wreszcie zająć się tym teraz. Jednocześnie nie wolno nam tracić z oczu skutków zmian demograficznych, któ- re najpóźniej w połowie dekady znajdą wyraźne odzwierciedlenie na rynku pracy. Jeżeli nie podej- miemy żadnych działań, rozwój demograficzny bę- dzie coraz bardziej ograniczał nasz potencjał wzro- stu. Aby sobie z tym poradzić, musimy udzielić dobrych odpowiedzi w duchu społeczno-ekologicz- nej gospodarki rynkowej. Projekty opracowane przez koalicję sygnalizacji świetlnej wyznaczają właściwą drogę.

Już dostępna opcja: „praca zdalna” z dowolnego miejsca

CCzwarta rewolucja przemysłowa jest w pełnym roz- kwicie. Praca w sieci i cyfryzacja zmieniają nasz ry- nek pracy jak nigdy dotąd. Stare zawody znikają, po- jawiają się nowe. Firmy usprawniają swoje struktury, aby przetrwać w globalnej konkurencji. A sami pra- cownicy coraz częściej zadają sobie pytanie: Jak chcę pracować? I jakie znaczenie ma praca w moim życiu? Pandemia okazała się być motorem tego rozwoju. To, co wcześniej było domeną uprzywilejowanej mniej- szości, dziś jest niemal oczywistością. „Biuro domo- we „, „praca zdalna”, „job sharing” i „coworking” to kluczowe pojęcia na nowym rynku pracy. Nie należy przy tam zapominać o „sensie”, czyli o głębszej war- tości pracy. Instytut Fraunhofera ds. Inżynierii Prze- mysłowej i Organizacji (IAO) mówi o „zakrojonym na szeroką skalę, ogólnokrajowym eksperymencie w za- kresie ucyfrowienia pracy i współpracy”. Wpływ na mobilność i urbanizację Rozwój ten ma również wpływ na inne megatrendy, takie jak urbanizacja i mobilność. Stefan Rief, kierow- nik ośrodka badawczego ds. rozwoju organizacyjnego i projektowania pracy przy IAO prognozuje, że „co- raz więcej osób będzie pracować coraz dłużej poza ich miejscem pracy. Jazda do pracy stanie się świado- mą decyzją. A mieszkanie i praca na wsi mogą po- nownie stać się dla wielu atrakcyjną opcją”. Choć nie dla wszystkich, jak zauważa Katharina Rath, członek zarządu opiekujący się działem kadr w firmie logi- stycznej DB Schenker. „Jedna trzecia naszych pra- cowników pracuje w magazynach i na terminalach. Dla nich „biuro domowe” w ogóle nie wchodzi w grę”. W tym przypadku, jak twierdzi, należy zasta- nowić się nad nowym modelem elastyczności - na

Nowy trend: łączenie życia zawodowego i prywatnego Na pr zemiany zachodzące w świecie pracy nie ma jednej odpowiedzi – jest cały wachlar z rozwiązań.

RÓŻNORODNOŚĆ Bastian Krieghoff i zespół F I N T I B A „Różnorodność tkwi w naszym DNA” - mówi Bastian Krieghoff o zespole założonego przez siebie w 2016 roku we Frankfurcie nad Menem start-upu FinTech o nazwie Fintiba. Wraz ze swoimi pracownikami ułatwia on młodym ludziom spoza Europy możliwość studiowania w Niemczech. „Pochodzenie, kolor skóry, płeć czy religia nie odgrywają tu żadnej roli”, mówi Krieghoff. „Zajmujemy się wizami, kontami bankowymi, ubezpieczeniem zdrowotnym i wszystkim tym, co jest potrzebne podczas pobytu w Niem- czech”. Bastian Krieghoff na własnej skórze doświadczył, ile wysiłku trzeba włożyć w organizację swo- jego życia za granicą. Studiował w Indonezji i pracował dla niemieckiego banku w Chinach. Właśnie dzięki temu doświadczeniu oraz jego bankowej wiedzy wpadł na pomysł założenia Fintiby. Dziś jego firma korzysta z wielojęzyczności i wiedzy międzykulturowej 45 pracowników z 15 różnych krajów. „Z tej racji udało się nam przełamać wiele barier i znaleźć indywidualne rozwiązania już dla ponad 150 000 młodych ludzi z prawie 190 krajów, którzy dzięki naszemu wsparciu przyjechali do Niemiec.”

J U T T A A L L M E N D I N G E R „Trzeba skończ yć z t ym albo-albo” Jako socjolog, Jutta Allmendinger przyglądała się zmianom w świecie pracy już przed pandemią COVID-19. Prezes Centrum Badań Nauk Społecznych w Berlinie opowiada o „nowej pracy” i „dobrej pracy”. R O Z M A W I A Ł C A R S T E N H A U P T M E I E R „Dla więk- szości ludzi praca mają- ca sens jest ważniejsza od wynagro- dzenia” Pani Profesor, wiele osób myśląc o Nowej Pracy, kojarzy ją sobie zapewne w pierwszej kolejności tylko z pracą zdalną w domu. Czy ta idea „Nowej Pracy” jest trafna, czy też wprowadza w błąd, po- nieważ nie uwzględnia przemysłowego świata pracy? Jedno i drugie. W czasach pandemii biuro domowe przeżywa prawdziwy boom. Od wielu miesięcy oso- by pracujące w zawodach i wykonujące czynności, które zasadniczo mogą być wykonywane również w domu, rzadko przychodzą do swojego miejsca pracy w zakładzie. Doświadczam tego także osobi- ście: wielu pracowników Centrum Badań Nauk Spo- łecznych (WZB) w Berlinie przyjeżdża do Instytutu, aby wspólnie coś zjeść lub po prostu porozmawiać. Większą część swojej pracy sporo z nich wykonuje w domu. To nowość. I tak dyrektor administracyjny i ja musimy inaczej kierować pracą ośrodka. Wyma- ga to elastycznej organizacji pracy, większych zaso- bów i dużo więcej komunikacji, aby utrzymać do- tychczasowy charakter tego miejsca. Ale uwaga: w skali całego kraju mówimy o maksymalnie 25 pro- centach wszystkich zatrudnionych, którzy mogą pracować zdalnie. Wszyscy pozostali potrzebni są na miejscu: w zakładach przemysłowych, w szpita- lach i domach opieki, w supermarketach i domach towarowych, w restauracjach, w rolnictwie. O tym się często zapomina Co oznacza dla Pani pojęcie „Nowa Praca”? Nowa Praca to dla mnie wspólne określenie dla wszystkich tych zmian, które pozostawiają za sobą tradycje. Jedną z nich jest praca zdalna, ale zaliczyć do nich można także wykorzystanie robotów w pla- cówkach opieki zdrowotnej, zaawansowane techno- logicznie procesy pracy w przemyśle, pracę na plat- formach. Nowa praca nie dotyczy samej treści pracy i związanych z nią zadań; to także nowa organizacja pracy z bardziej elastycznymi formami zarządzania. W berlińskim Centrum Badań zajmuje się Pani tematem „dobrej pracy”. Kiedy praca jest dobra? Istnieje wiele definicji dobrej pracy. W WZB jako punkt wyjścia wybraliśmy indeks Niemieckiej Fede- racji Związków Zawodowych. Wynika z niego, że dobra praca charakteryzuje się m.in. wystarczający- mi zasobami i możliwościami rozwoju dla pracowni- ków, godziwym wynagrodzeniem, pewnym miej- scem pracy i prawem do współdecydowania. Badania WZB wykazały, że dla większości ludzi praca zarobkowa jest nadal bardzo ważna. Ale jakie warunki muszą być spełnione, aby ludzie uważali, że ich praca ma sens? Jaką rolę odgry- wają pieniądze lub równowaga między życiem zawodowym a prywatnym? Dla większości ludzi mająca sens praca, wykony- wana w środowisku, w którym są doceniani, jest ważniejsza od wynagrodzenia. Z badania przepro- wadzonego przez WZB wspólnie z tygodnikiem „Die Zeit” i instytutem stosowanych nauk społecz- nych Infas, wyraźnie wynika, że wielu ludzi, że pracowałoby również wtedy, gdyby nie potrzebo- waliby pieniędzy. Zwłaszcza dla rodziców i osób, które muszą opiekować się krewnymi, pogodzenie pracy i rodziny jest niezwykle ważne. Ale widzimy to również w przypadku wielu młodych ludzi: za- leży im na karierze zawodowej, ale nie chcą po- święcać się całkowicie pracy, chcą mieć również czas na życie prywatne.

znacznie więcej specjalistów, którzy będą doradzać pracownikom i informować ich o nowych rozwią- zaniach. Słowem kluczowym jest tutaj zapobiega- nie. Nie czekajmy na bezrobocie, zanim zainwe- stujemy w dalsze zdobywanie wiedzy przez dana osobę. Powinniśmy być proaktywni i nie ustawać w wysiłkach. W sektorze ochrony zdrowia, w nie- których miejscach wychodzi to już całkiem dobrze; proszę wziąć za przykład profilaktyczne badania lekarskie. Transformacja świata pracy jest nierozerwalnie związana z pandemią koronawirusa. W grudniu 2020 roku, pod koniec pierwszego roku epide- mii, napisała Pani w artykule dla „Frankfurter Allgemeine Zeitung”: „Jak tylko wirus zostanie opanowany, prawie wszystko będzie tak jak dawniej.” Czy nadal jest Pani tego zdania? Cyfryzację i rozwój technologiczny jako całość po- strzegam jako siłę napędową dla nowych koncepcji pracy. Pandemia tylko przyspieszyła tempo zmian w kraju, który zmaga się z postępem społeczno- technologicznym. Mam wielką nadzieję, że moje przewidywania się sprawdzą: ludzie będą się spo- tykać, rozmawiać ze sobą osobiście, będą ciekawi siebie nawzajem. Wielu osobom okres pandemii kojarzy się z pra- cą w domowym biurze i wirtualnymi spotkania- mi. Co z tego pozostanie? A może pożądane jest, aby ludzie znów spotykali się w biurze? Zdecydowanie musimy skończyć z tym „albo-al- bo”. Czas w pracy jest niezbędny, biura i zakłady pracy były i są bardzo ważnymi miejscami spotkań, wspólnego przebywania ze sobą. Musimy je chro- nić w trosce o spójność naszego społeczeństwa. Oznacza to, że w przyszłości wiele rzeczy będzie- my robić bardziej elastycznie, bardziej cyfrowo, bardziej decentralnie. Ale bez fizycznej obecności we wspólnych miejscach, w ostatecznym rozra- chunku zagrażamy scementowaniu społecznemu w naszym kraju. Pandemia w bardzo różny sposób wpłynęła na życie zawodowe. Podczas, gdy niektórzy mogli bez problemu pracować w domu, obciążenie ro- dzin, a często szczególnie matek, było bardzo duże. Jakie konsekwencje społeczne miała pan- demia dla życia zawodowego? Ogromne, wiemy o tym. Wzrosło niezadowolenie, stres, samotność. Zwiększyły się różnice społeczne między osobami pracującymi zdalnie z domu a ty- mi, które pracują na miejscu. Duże znaczenie mają tutaj także różne warunki samej pracy mobilnej. Pracownicy, którzy dysponują spokojnym, wolnym od zakłóceń i dobrze wyposażonym technicznie miejscem pracy, mogą pracować i w rezultacie pro- wadzić swoje życie w zupełnie inny sposób niż ci, których mieszkanie jest zbyt małe do pracy w do- mu, którzy muszą radzić sobie z niskimi dochoda- mi lub opiekują się małymi dziećmi lub wymagają- cymi opieki rodzicami. Pandemia wzmocniła też najwyraźniej trend, w którym praca przeplata się z życiem prywat- nym. Czy nadal ważnym jest rozdzielenie tych sfer – czy mamy tu może do czynienia z już przestarzałym podejściem? Czy w czasach cyfry- zacji da się w ogóle zachować te granice? Również i w tym przypadku dotyczy to mniejszej części zatrudnionych. Bardzo ważne jest, aby zo- stały ustalone zasady co do tego, kiedy pracodawca może się z nimi kontaktować. Każdy człowiek po- trzebuje samodzielnie wyznaczonych godzin odpo- czynku, w przeciwnym razie można się wypalić. P R O F . D R . J U T T A A L L M E N D I N G E R Wyróżniona szeregiem nagród socjolog jest od 2007 roku prezesem Centrum Badań Nauk Społecznych WZB w Berlinie oraz profesorem socjologii pedagogiki i ba- dań rynku pracy na Uniwersytecie Humboldta. Wcze- śniej była m.in. dyrektorem Instytutu Badań Rynku Pra- cy i Zatrudnienia i pracowała jako pracownik naukowy zarówno w Niemczech, jak i w USA.

Now y wspaniał y świat pracy Pojęcie „Nowej Pracy” wywodzi się od niemiecko-amerykańskiego filozofa społecznego Frithjofa Bergmanna, który w latach 80. chciał stworzyć kontr-model dla socjalizmu i kapitalizmu. Esej Markusa Vätha, prekursora ruchu Nowej Pracy opowiada o idei i jej następstwach. KKilka lat temu widziałem w brytyjskiej telewizji reklamę: Niemiec stoi na scenie teatru Varieté i opowiada dowcipy. Choć bardzo się stara, nikt się nie śmieje. W końcu kurtyna opada - i pojawia się napis: „Germans are not famous for their humour – but for their cars„. Niemcy nie słyną z poczucia humoru, lecz z samochodów. Jak w każdym do- brym dowcipie, ironia zdemaskowała tu rzeczywi- stość z przymrużeniem oka. Podobnie słynni – lub raczej wszędzie dobrze znani - jesteśmy my, Niem- cy z naszej dokładności. Stąd w języku niemieckim wzięło się wspaniałe określenie „czyszczenie grun- towne” (niem. „Grundreinigung”). Być może właśnie to ta mieszanka dokładno- ści i braku poczucia humoru, połączona ze szczególną mentalnością pracy, przyczyniała się do tego, że przede wszystkim w Niemczech z całą intensywno- ścią bada się, testuje i dyskutuje zjawisko Nowej Pracy. Mówi się, że inne narody pracują, aby żyć. W Niem- czech można czasem odnieść wrażenie, że żyje się po to, aby pracować. Dlatego my, Niemcy, poświęcamy się z oddaniem wszystkiemu, co ma związek z pracą. To właśnie w Niemczech kapitalizm przemysłowy ja- ko pierwszy połączył się z protestanckim etosem pra- cy; to tutaj Karol Marks i Fryderyk Engels jako pierwsi zmierzyli mielizny i granice kapitalizmu. Twórca ruchu Nowej Pracy był również ro- dowitym Niemcem, choć już jako dziecko przeniósł się do Austrii. Frithjof Bergmann, filozof społeczny, wychowywał się w Hallstatt w Austrii, a w 1949 roku wyemigrował do USA. Tam, zanim zaczął stu- diować filozofię, utrzymywał się podejmując różne prace dorywcze. W końcu od 1958 roku został profesorem filozofii na Uniwersytecie Michigan. W 1999 roku przeszedł na emeryturę, ale aż do swojej śmierci w 2021 roku pozostał aktywny w ruchu Nowej Pracy i na jego rzecz: dużo podró- żował, zakładał ośrodki Nowej Pracy na całym świecie i do końca wyrażał swoje poglądy na temat polityki pracy i kwestii filozoficznych. Idea utopii społecznej Nowa Praca jest, jeśli można tak powiedzieć, dzieckiem filozofii europejskiej. Nie została stwo- rzona przez żadnego menedżera, psychologa czy konsultanta ds. zarządzania, lecz przez filozofa społecznego, który chciał stworzyć utopię: lepsze społeczeństwo pracy, w którym to praca jest dla człowieka a nie człowiek dla pracy, w którym lu- dzie szukają i znajdują miejsce pracy, którego „na- prawdę, naprawdę chce”. Nawiasem mówiąc, to twierdzenie, ten przewrót filozoficzno-pracowni- czy jest przyczyną wielu nieporozumień, jakie dziś wiążą się z pojęciem ”Nowej Pracy”. Koncepcję Nowej Pracy można zrozumieć tylko wtedy, gdy zrozumie się osobowość Berg- manna. Jego rodzina była prześladowana przez narodowych socjalistów, jego matka upozorowała nawet swoje samobójstwo, zanim udało jej się uciec z Austrii. Wszystko to sprawiło, że młody Bergmann chciał uczynić świat lepszym, walczyć z obcą dominacją i faszyzmem.

przyszłości stały się rzadkością, króluje strach o kli- mat, wyczerpanie pandemią koronawirusa i poczucie zagrożenia wobec coraz bardziej złożonego, pełnego konfliktów świata. Wszystko to nie tylko kwestionuje swobody społeczne, ale także paraliżuje wolę jednost- ki do dążenia w kierunku własnej wolności i przeję- cia odpowiedzialności za samego siebie – zarówno jako człowiek, jak i jako osoba pracująca. Ludzie wolą wycofać się do znajomych miejsc, wieczorami stre- amować seriale na kanapie lub nie zwiększać zakresu swojej odpowiedzialności w firmie. Bezpieczeństwo staje się nadrzędnym motywem strachliwego społe- czeństwa. Ale ci, którzy rezygnują z wolności, aby zyskać bezpieczeństwo, stracą w końcu jedno i drugie - wiedział już o tym Benjamin Franklin. Nowa Praca może więc faktycznie, choć w nowym znaczeniu, odzyskać swoje utopijne przesłanie społeczne: nie po- winniśmy już dłużej ograniczać motywu wolności i odpowiedzialności do pracy. Praca, której ktoś naprawdę, naprawdę chce, nie może się rozwijać w pozbawio- nym poczucia wolności, pełnym strachu społeczeństwie. Nowa Praca wzywa do stworzenia „Nowego Społeczeństwa”, które jest oddane wartościom wolności, samoodpowiedzialności i odpowiedzial- ności społecznej, które promuje dobro powszechne, rewolucjonizuje edukację i postrzega siebie jako społeczeństwo optymistyczno-innowacyjne. Najważniejszym aspektem Nowej Pr a- cy, któr y pr zewija się od Bergmanna po K ar tę Nowej Pr acy, jest podkreślenie istot y wolności do osiągnięcia sukcesu w byciu człowiekiem i znalezieniu zajęcia dającego poczucie sensu i spełnienie. Znamy to z filozofii czy psychologii, które również wytworzyły bardzo różne szkoły myślenia. Ta różnorodność koncepcji z jednej strony wzbogaca intelektualną debatę, z drugiej jednak utrudnia zainte- resowanym praktykom uporządkowane podejście do tematu Nowej Pracy. W związku z tym w 2019 roku zarówno teorety- kom, jak i praktykom złożono prowokującą do my- ślenia ofertę w postaci Karty Nowej Pracy. Karta miała połączyć utopię społeczną z gospodarką, pod- stawową ideę pracy, której się bardzo, bardzo chce, z wymogami organizacji przedsiębiorstwa. Niektó- rzy twierdzą, że to zysk. Inni twierdzą, że to zdrada podstawowej idei. Jednak najważniejszym aspektem Nowej Pracy, który przewija się od Bergmanna po Kartę Nowej Pracy, jest podkreślenie istoty wolności do osiągnięcia sukcesu w byciu człowiekiem i znalezie- nia zajęcia dającego poczucie sensu i spełnienie. Człowiek, tak jak firma czy społeczeństwo, musi korzystać ze swojej wolności, zrzucić kajdany wła- snej niedojrzałości i odważnie rozwijać się zgodnie z ideą lepszej przyszłości. Oświecenie nie uczy nas niczego innego. Ale być może na tym też polega wielki pro- blem dzisiejszej Nowej Pracy: pełne nadziei projekty Obecny stan debaty pokazuje, jak daleko jesteśmy od tego oddaleni. Również epidemicznie rozprzestrzeniają- ca się w epidemii praca zdalna ma stać się nagle Nową Pracą. Podobnie jak kosz owoców czy nowe meble biurowe. Takie okrojone definicje nie tylko nie mają nic wspólnego z Nową Pracą, ale także dys- kredytują poważne projekty wielu firm, które Nową Pracę chcą wcielić w życie: z własnymi zespołami Nowej Pracy, z często wspa- niałą, wykraczającą poza granice firm, współpracą sieciową, z nowym pojmowaniem szacunku dla lu- dzi pracy i z ukierunkowanymi eksperymentami w zakresie hierarchii, zarządzania i współpracy. Nowa Praca w dużej mierze zerwała z utopijnym podejściem Frithjofa Bergmanna. Za- czyna się jednak przekształcać w coś nowego. Daj- my Nowej Pracy szansę na poprawę charakteru pracy. Nowa Praca to nie tylko szansa na zrewolu- cjonizowanie świata pracy. Nowa Praca może nam, jako społeczeństwu, pomóc odważnie spoj- rzeć w przyszłość, wykorzystać nasze szanse i zo- stawić naszym dzieciom lepszy świat. Czy nie by- łoby to warte wysiłku? MARKUS VÄTH jest uważany za jedną z czołowych postaci ruchu „Nowa Praca” w Niemczech. Jest autorem Karty Nowej Pracy oraz wykładowcą tematu „Nowej Pracy” i rozwoju organizacyjnego na Uniwersytecie Tech- nicznym w Norymberdze.

Mouhamed Awali Djibril (w środku) jest łącznikiem mię- dzy rolnikami, firmą solarną BRCE i nie- miecką GIZ. Z bior y poza kla- sycznym sezonem : nawadnianie prz y pomoc y energii sło - necznej jest opła- calne. W W północnym Beninie powietrze jest suche i zaku- rzone, a słońce ledwo widoczne za chmurami. Wieje Harmattan, północno-wschodni wiatr znad Sahary. W nocy temperatury spadają poniżej 20 stopni Celsjusza. Od miesięcy nie padało, ziemia w wielu miejscach jest twarda jak kamień. Jednak na polach gospodarstwa „Alafia Wanru” w Mare- borou, pomidory rosną jeden obok drugiego. Naj- popularniejsze i najważniejsze warzywo Beninu uprawiane jest tutaj na 30 hektarach dzierżawio- nej ziemi. Wielu czerwonych, dojrzałych owoców pod koniec stycznia nie da się tu jednak wypatrzeć. Nie jest to odpowiednia pora na uprawę pomido- rów, które potrzebują dużo wody. Mimo to, Esta- che W. Adje, kierownik techniczny gospodarstwa, kiwając głową z zadowoleniem mówi: „Zbieramy średnio 1750 kg dziennie”. W odległości dobrych 100 metrów od 25-latka trzy kobiety wnoszą pełne wiadra na niebieską wagę, gdzie stoi pięć dużych, plecionych 35-kilogramowych koszy, gotowych do transportu na targ. Za jeden kosz można tam otrzy- mać obecnie równowartość 7,60 do nawet 9 euro. Uprawę pomidorów poza sezonem umoż- liwiają cztery pompy zasilane energią słoneczną i system nawadniania. Adje klęka i pokazuje czar- nego węża z małymi dziurkami. W ten sposób wszystkie tutejsze krzewy są zaopatrywane w wo- dę. Dla wszystkich tych, którzy uprawiają tu pomi- dory - rolnicy mogą wydzierżawić jeden lub więcej hektarów i płacić od 10 do 20 procent od zbiorów - jest to wielkie osiągnięcie. Adje, który pracuje w gospodarstwie od 2018 roku, dobrze pamięta, jak pracochłonna i kosztowna była kiedyś uprawa. Wskazuje na jakiś punkt w oddali: „Tam jest studnia”. To serce farmy. W przeszłości do pompowania wody potrzebny był generator diesla. „Pracownik przychodził bardzo wcześnie rano, włączał go i musiał regularnie sprawdzać, czy wszystko działa”. Generator musiał pracować bez przerw przez osiem godzin i pochła- niał przy tym ogromne sumy pieniędzy na olej na- pędowy. „W niektóre dni płaciliśmy ponad 70.000 franków CFA” - wspomina Adje. W przeliczeniu daje to prawie 110 euro. To kwota większa niż miesięczna pensja sprzątaczki lub robotnika dniówkowego. Oczywiście, gospodarstwo było sta- le uzależnione od dostaw oleju napędowego. Nie- kiedy występujące braki w jego dostawach, wiąza- ły się z dalszymi problemami. Krótko mówiąc: „Nie było to w ogóle opłacalne” - podsumowuje kierownik techniczny. Rolnictwo może obejść się bez oleju napędowego Pomysł na odmienny sposób upraw mieli ostatecz- nie sąsiedzi, którzy na obszarze kilku hektarów zainstalowali panele słoneczne do swojego syste- mu nawadniania. Dla ludzi z „Alafia Wanru” było jasne: system działa i może być wdrożony również na dużą skalę. Nawiązano kontakt z działającą od 2002 roku firmą BRCE, która ma swoje biuro w Parakou, trzecim co do wielkości mieście Beni- nu, oddalonym o niecałe siedem godzin jazdy sa- mochodem od portowej metropolii Cotonou. Wiele firm z branży energii solarnej ma tam swoje centra- le. BRCE działa w północnej części kraju i oferuje instalację pomp zasilanych energią słoneczną oraz sprzedaż kompletnych zestawów solarnych. Małe zestawy zawierają kolektor słonecz- ny, akumulator, kable i gniazda do kilku lamp.

N O W A P R A C A W R O L N I C T W I E Innowacyjne gospodarstwa rolne Synergie pomiędzy innowacjami odgórnymi i oddolnymi przyspieszają zrównoważony wzrost i lepsze zaopatrzenie w żywność w Afryce, mówi Oliver Kirui z Centrum Badań nad Rozwojem na Uniwersytecie w Bonn. R O Z M A W I A Ł A R N D F E S T E R L I N G Panie Kirui, czy rolnictwo w Afryce jest gotowe na wprowadzanie innowacji technologicznych i cyfrowych? Afryka coraz częściej podkreśla znaczenie innowa- cji dla swojego rozwoju. Najnowsze dane potwier- dzają, że wszędzie w sektorze rolnym poczyniono ogromne postępy w zakresie innowacji technicz- nych, instytucjonalnych i systemowych. Przyczyni- ło się to w ostatnich dziesięciu latach do postępu społecznego, gospodarczego i technologicznego gospodarstw rolnych. Wielki potencjał dla zrówno- ważonego wzrostu rolnictwa i poprawy zaopatrze- nia w żywność tkwi w synergii pomiędzy innowa- cjami odgórnymi inspirowanymi przez instytucje badawcze a innowacjami oddolnymi inspirowany- mi przez rolników. Od czego zależy innowacyjność? Czynników jest wiele. Rewolucja cyfrowa na przy- kład umożliwiła wielu rolnikom dostęp do infor- macji na temat całego łańcucha wartości w rolnic- twie i przemyśle spożywczym, takich jak ceny lub podaż i popyt, czyli krótko mówiąc na temat sytu- acji na rynku. Rozwijająca się integracja cyfrowa ułatwiła na przykład dostęp do niezbędnego kapi- tału, który umożliwia rolnikom i innym podmio- tom łańcucha wartości inwestowanie zapewniania- jące stabilne uczestnictwo. Ważną siłą napędową jest również konieczność dostosowania się do zmian klimatu i łagodzenia ich skutków. Co hamuje rozwój gospodarstw rolnych? Główną barierą dla innowacji jest ograniczony do- stęp do odpowiedniej edukacji, szkoleń i technolo- gii. Rolnicy często nie mają dostępu do inicjatyw, które mogłyby im umożliwić w pierwszej kolejno- ści zabezpieczenie sobie wyżywienia. Skutki zmian klimatu - takie jak zmienność pogody i ekstremalne zjawiska pogodowe - mają druzgocące konsekwen- cje dla rolników. Zyski z innowacji przepadają z te- go powodu prawie w całości. Drobni producenci rolni nie mają ani zasobów, ani możliwości, aby złagodzić skutki zmian klimatycznych, czy nawet się przed nimi uchronić. Kolejną przeszkodą jest brak dostępu do odpowiednich kredytów rolniczych i do rynku. Dlatego też osiągnięciom innowacji tech- nicznych muszą towarzyszyć dalsze zmiany, tak aby drobni producenci rolni mogli faktycznie czerpać z nich korzyści w swoich gospodarstwach. Jak innowacje zmieniają życie pracowników w afrykańskim rolnictwie? Istnieje szereg badań i dowodów pochodzących z programów realizowanych w ramach różnych łań- cuchów wartości, które pokazują, że wprowadzenie innowacji w rolnictwie ma pozytywny i znaczący wpływ na produkcję rolną i dobrobyt gospodarstw domowych, zwłaszcza pod względem dochodów i wyżywienia. Jakie korzyści miałby świat z dobrostanu afry- kańskich rolników? Afrykańscy rolnicy są innowacyjni, ale potrzebują również wsparcia, aby wdrażać i rozpowszechniać sprawdzone innowacje w sektorze rolno-spożyw- czym. Poprzez budowanie potencjału i wspieranie inwestycji w innowacje w sektorze rolno-spożyw- czym świat pomógłby Afryce w osiągnięciu kilku celów zrównoważonego rozwoju ONZ (SDG). DR. OLIVER KIRUI pracuje jako starszy badacz w Centrum Badań nad Rozwojem (ZEF) na Uniwersytecie w Bonn.

SENS Anke Pavlicek A L N A T U R A Anke Pavlicek ciągnie w plener. Chce pracować własnymi rękami, na łonie natury, robić coś sensowne- go. Na nowym kampusie Alnatury w Darmstadt jest co robić. Od momentu przeniesienia się największe- go niemieckiego detalisty żywności ekologicznej do wielokrotnie nagradzanego budynku z gliny w 2019 roku, inżynier rolnictwa ze specjalizacją rolnictwo ekologiczne jest odpowiedzialna za zarządzanie i utrzymanie pięciohektarowego terenu pod gołym niebem. Innymi słowy, odpowiada za duży staw, niewielki naturalny gaj, ogromny bio-ogród i wszystko, co tam pełza i lata. Nie każda zrezygnowałaby z bezpiecznej posady doradcy ds. rolnictwa w parlamencie Hesji, aby bez względu na pogodę zająć się uprawą ekologiczną na byłym terenie wojskowym. Lecz Anke Pavlicek widzi w swojej pracy coś więcej niż tylko zwykłą posadę. Chciałaby też podnieść świadomość przyrodniczą wśród pracowników centra- li firmy. „Raz w roku zabieram wszystkich w teren, aby uczyć konkretnych umiejętności w praktyce. Wkrótce wspólnie zbudujemy i powiesimy budki lęgowe. Potem odbiera się je zupełnie inaczej.”

T O W A R Z Y S T W O F R A U N H O F E R A Innowacyjność i sieć kontak tów na cał ym świecie Poduszka powietrzna, format MP3, komputer kwantowy czy ekologiczny wodór: od dziesiątków lat Towarzystwo Fraunhofera jest znane na całym świecie z wynalazków i badań w dziedzinie kluczowych technologii. T E K S T T I M S C H R Ö D E R

Cewnik balonowy z bli- ska: Towarzystwo Fraunhofera opracowuje też technologie medyczne. Technologia Fraunhofera na ISS: Pomiary wywoła- nego suszą stresu roślin za pomocą czujników we stacji kosmicznej

centrów obliczeniowych zbudujemy - jeśli nie bę- dziemy w stanie bezpiecznie i suwerennie zaopatry- wać się w energię, nigdzie nas to nie zaprowadzi. Oznacza to, że musimy nadal rozwijać naszą polity- kę energetyczną i nasze rozwiązania w zakresie do- staw energii.” Celem jest osiągnięcie suwerenności energetycznej wspólnie z naszymi sąsiadami w Unii Europejskiej. Wodór to temat przyszłości I dlatego obecnie właśnie wodór jest ważnym tema- tem. Według Mario Ragwitza, rzecznika sieci ośrod- ków ds. technologii wodorowej Towarzystwa Fraun- hofera, badaniami w tym kierunku zajmuje się 35 instytutów. „Zaletą jest to, że obejmujemy cały łań- cuch dostaw, począwszy od produkcji wodoru przez transport aż do obsługi konsumentów” - mówi Ra- gwitz. FHG posiada m.in. laboratoria elektrolizy, w których optymalizuje się produkcję wodoru z wo- dy. Inne laboratoria pracują nad dalszym rozwojem ogniw paliwowych, które przetwarzają wodór na energię elektryczną. Zespoły naukowców badają rów- nież możliwości zautomatyzowania produkcji ogniw paliwowych, które do tej pory są w większości nadal produkowane ręcznie. Byłoby to zbyt kosztowne i zbyt powolne dla przyszłego masowego wykorzysta- nia wodoru. W poszukiwaniu rozwiązań, Instytut Fraunhofera ds. obrabiarek i obróbki plastycznej (IWU) w Chemnitz stworzył niezwykłe urządzenie badawcze: samochód o nazwie „Srebrny trzmiel” (niem. „Silberhummel”). Powstał on w oparciu o pro- jekty samochodu wyścigowego z lat 40. ubiegłego wieku, których nigdy nie zrealizowano. Naukowcy wskrzesili pojazd i wyposażyli go w ogniwa paliwo- we, aby przetestować nowe komponenty i koncepcje. Gdzie wodór może być szczególnie przy- datny w transformacji energetycznej? Naukowcy z Instytutu Fraunhofera nieustannie zadają sobie ta- kie bardzo praktyczne pytania. Dla Mario Ragwitza stosowanie wodoru ma sens wszędzie tam, gdzie nie ma prawie żadnych ekologicznych alternatyw i gdzie można znacznie zmniejszyć emisję dwutlenku węgla. Chodzi tu przede wszystkim o przemysł che- miczny lotniczy i transport ciężkich ładunków. W przemyśle stalo- wym na przykład do wytopu surówki z rud żelaza wykorzystuje się obecnie ogromne ilości węgla. W ramach projektu SALCOS FHG wspólnie z firmą Salzgitter AG i innymi partnerami opracowuje proces, w którym wodór jest wykorzystywany jako paliwo. i stalowy, żeglugę oraz ruch Mario Ragwitz zwraca przy tym jednak uwagą na pewną zależność, jeżeli chodzi o stoso- wanie wodoru: „Gospodarka wodorowa sprawdzi się tylko wtedy, kiedy będziemy w stanie również przetransportować ten gaz”. A nawiązując do Towa- rzystwa Fraunhofera dodaje: „Posiadamy niezbędne umiejętności - zarówno w zakresie planowania in- frastruktury, jak i wiedzy z zakresu materiałoznaw- stwa”. Ulepszać rozwiązania w zakresie pr zyszłego zaopatr zenia w energię W laboratorium o mocy wielu megawatów naukowcy analizują wymagania warunkujące stabilne zasilanie.

prowadzone są prace nad stworzeniem komputerów kwantowych, które będą wykonywać pewne zadania znacznie szybciej niż komputery konwencjonalne. Po- winny być w stanie rozwiązywać trudne problemy matematyczne. Firmy chemiczne i farmaceutyczne mogłyby wykorzystywać je do opracowywania i bada- nia złożonych nowych struktur molekularnych. Z dru- giej strony komunikacja kwantowa jest szczególnie przydatna do zabezpieczania transmisji danych w bankach i firmach ubezpieczeniowych, ponieważ automatycznie rejestruje, czy informacje są przechwy- tywane przez hakerów. Wyznacznik trendów - komputer kwantowy Towarzystwo Fraunhofera kładzie obecnie podwa- liny pod to przedsięwzięcie, m. in we współpracy z IBM. W 2019 r. firma zaprezentowała IBM Q System One, pierwszy komputer kwantowy, który można wykorzystać poza środowiskiem laborato- ryjnym. Konsorcjum siedmiu instytutów Fraunho- fera używa go od kilku miesięcy w Niemczech. „Chcemy dowiedzieć się, do jakich zastosowań się nadaje” - mówi Manfred Hauswirth, dyrektor in- stytutu Fraunhofera FOKUS w Berlinie. „Ponieważ jest pewne, że nie zastąpi on całkowicie konwen- cjonalnych komputerów - będzie rozwiązywał spe- cjalne, złożone problemy”. Aby w ogóle można było programować i wykorzystywać komputer kwantowy w życiu codziennym, należałoby naj- pierw opracować odpowiednie algorytmy. Przygo- towanie komputera kwantowego do użytku to ogromne zadanie, które wymaga współpracy wielu partnerów. „W Niemczech mamy ku temu bardzo do- bre warunki” - podkreśla Andreas Tünnermann, dyrektor Instytutu Fraunhofera ds. Optyki Stoso- wanej i Inżynierii Precyzyjnej IOF w Jenie. „Szcze- gólną zaletą tego miejsca jest wspólna współpraca w zakresie badań, która na przestrzeni lat wspiera rozwój nowych technologii” - zwłaszcza technolo- gii, których sukcesu nie da się jeszcze przewidzieć. Małe i średnie przedsiębiorstwa nie byłyby w sta- nie samodzielnie ponosić takiego ryzyka - dzięki wsparciu państwa natomiast współpracują wspól- nie z instytucjami badawczymi. Do tej pory FHG brało udział w wielu takich wspólnych projektach. „I to przez długi czas” - mówi Tünnermann. „Takie wspólne projekty mogą trwać więcej niż dziesięć lat - i wtedy przynoszą wspaniałe rezultaty”. Dzięki tej wytrwałości w ciągu ponad 70 lat od założenia stowarzyszenia w 1949 r. wiele pomysłów zrodzonych w Towarzystwie Fraunhofe- ra odniosło sukces - np. format MP3, którego opra- cowanie zajęło wiele lat i który ostatecznie stał się światowym standardem. Ś W I A T F R A U N H O F E R A S i e d z i b a g ł ó w n a w M o n a c h i u m i o d d z i a ł y n a c a ł y m ś w i e c i e G Ö T E B O R G G L A S G O W B O L Z A N O D U B L I N B R U K S E L A M O N A C H I U M M O S K W A B U D A P E S Z T L A V O N P E K I N S E U L T O K I O P O R T O W I E D E Ń G R A Z E R C O L A N O B A N G A L O R E E A S T L A N S I N G P LY M O U T H B R O O K L I N E N E W A R K R I V E R D A L E S A N J O S É S Ã O P A U L O P R E T O R I A S A N T I A G O D E C H I L E S T E L L E N B O S C H A M P A N G S I N G A P U R Źródło: Towarzystwo Fraunhofera

Nowa dzielnica miejska w Winnen­ den: Warzywa na dachu i zakłady usługowe w podwó­ rzu Nie ma projektu bez zieleni: Gleis­ bogenpark w Stutt­ garcie Rosenstein NNie w Berlinie czy Nowym Jorku, ale w małym mia- steczku Winnenden w południowo-zachodnich Niemczech powstaje przestrzeń miejska, która ma być wzorem dla reszty świata. W 30-tysięcznym mieście niedaleko Stuttgartu planowana jest dzielni- ca, w której mieszkania, sklepy, biura, warsztaty i hale przemysłowe oddalone są od siebie zaledwie o kilka przecznic. Projekt o nazwie „Produktywna przestrzeń miejska” zrywa z powszechnie stosowa- ną zasadą rozdzielenia sfer życia zawodowego, pry- watnego i wypoczynku. Kompleksy przemysłowe zlokalizowane są nadal głównie na obrzeżach miast. Projekt ten powstał w ramach Międzynaro- dowej Wystawy Budownictwa 2027 Regionu Miasta Stuttgart (IBA’27), której mottem stało się pytanie: „Jak żyjemy, mieszkamy, pracujemy w erze cyfrowej i globalnej?”. Jedną z odpowiedzi jest projekt dziel- nicy miejskiej w Winnenden, który został nagrodzo- ny w konkursie urbanistycznym: chodzi o „nowa- torskie połączenie ze sobą przemysłu, handlu i usług, zabudowy mieszkaniowej i rekreacji” - mó- wi dyrektor IBA Andreas Hofer. „Nie znam żadnego przykładu na świecie, gdzie zostałoby to zaimple- mentowane w ten sposób”. Hofer uważa, że konieczna jest zmiana podejścia do rozwoju miast jako całości: „Jak dotąd wciąż panuje zasada, że mieszka się, pracuje i wypoczywa w róż- nych miejscach. Jest to jednak błędne credo, ponie- waż nie ma już ku temu powodu”. Pogląd ten sięga jeszcze początków industrializacji przed 150 laty, „kiedy to fabryki śmierdziały i produkowały brud” - mówi szwajcarski architekt i dyrektor IBA. Odchodzenie od odległej lokalizacji kompleksów przemysłowych Powyższy podział ma daleko idące konsekwencje: oznacza to nie tylko, że dom i praca są często odda- lone od siebie o wiele kilometrów. Zdaniem Hofera, podział ten jest również przyczyną tego, że „dzisiej- sze, czysto mieszkaniowe dzielnice, podobnie jak i tereny kompleksów przemysłowych, są często sza- lenie nudne”. Projekty frankfurckiej pracowni ar- chitektonicznej Jott dla dzielnicy w Winnenden zapowiadają inne niż dotąd podejście do życia: na dachach można zobaczyć grządki z warzywami, a w podwórzu zakłady rzemieślnicze, między budyn- kami mieszkalnymi stoją szklarnie, zaledwie o jedną przecznicę od zakładu rzemieślniczego czy produk- cyjnego oddalone są kawiarnia osiedlowa i lokalny skwer. Hofer zwraca również uwagę na fakt, że kompleksy czysto przemysłowe czy mieszkaniowe służą tylko jednemu celowi. Dlatego, gdyby nagle potrzeba było więcej mieszkań, nie można byłoby

z których dostawy będą mogły być realizowane za pomocą rowerów transportowych lub mikrosamo- chodów elektrycznych. W projektowaniu nowych dzielnic kluczo- wą rolę odgrywają centra lokalne. „Kwestia zrówno- ważonego rozwoju jest szczególnie istotna” w przy- padku parkingów podziemnych - mówi urbanista Mario Flammann z biura architektonicznego Pesch und Partner, które brało udział w opracowaniu eks- pertyzy logistycznej. Powód: jeśli za kilka lat zapo- trzebowanie na miejsca parkingowe spadnie, wyko- rzystanie takiego parkingu w inny sposób nie będzie możliwe. „Dlatego też parkingi wielopoziomowe – element budowlany, na który przez długi czas pa- trzono raczej z dezaprobatą - ponownie zyskują na znaczeniu” - mówi Flammann. Na „parkingu wielo- poziomowym 2.0” mogłyby powstać też kawiarnie, przestrzenie coworkingowe lub osiedlowe punkty usług. „A gdy miejsca parkingowe okażą się już zbędne, łatwiej będzie je zaadaptować na inne po- trzeby” - mówi architekt. Głównym aspektem rozwoju przyszłych miast stanie się zapewne możliwość adaptacji bu- Stuttgart planuje nową dzielnicę : jej centrum lokalne to miejsce sprzyjające rozwojowi mo­ bilności, logistyki i kultury. dynków i struktur komunikacyjnych. „Bardzo waż- na będzie elastyczność” - mówi Flammann. „Dziś, jeśli chodzi o planowanie urbanistyczne, myślenie konkretne musimy zastąpić bardziej elastycznym”. Jednocześnie, podkreślając znaczenie zrównoważo- nego rozwoju, architekt dodaje: „Właśnie teraz mu- simy powrócić do projektowania nieruchomości, które przetrwają co najmniej 100 lat”. Przykłady miast przyjaznych dla mieszkańców Kreatywne umysły z Międzynarodowej Wystawy Budownictwa w Stuttgarcie nie chcą ograniczyć się tylko do kreślenia projektów na desce kreślarskiej, lecz pragną, aby wzorcowe dzielnice miejskie stały się w najbliższych latach rzeczywistością. „Chcemy móc później powiedzieć, że nie tylko dyskutowali- śmy na ten temat, lecz wcieliliśmy nasze rozwiąza- nia w życie” - mówi dyrektor IBA Hofer. Ma on na- dzieję, że za kilka lat mieszkańcy Winnenden czy Stuttgartu będą mogli cieszyć się „domami i dzielni- cami, które pozwolą fizycznie doświadczyć przy- szłość przyjazną dla klimatu i społeczeństwa”.

INNOWACJE SKOKOWE TURBINY WIATROWE NA DUŻYCH WYSOKOŚCIACH Horst Bendix spodziewa się, że jego turbiny wiatrowe byłyby w stanie dostar- czać dziesięć razy więcej mocy niż obecnie najlepsze turbiny a to dlatego, że na większych wysokościach wiatr jest stabilniejszy i silniejszy. W tym celu inżynier zaprojektował turbinę wiatrową, której generator znajduje się u pod- stawy konstrukcji i jest napędzany za pomocą koła pasowego. Przy zachowa- niu tej samej wagi pozwoliłoby to na uzyskanie wysokości piasty na poziomie 250 metrów. Samą wieżę Bendix chce zbudować ze standardowych rur stalo- wych, co znacznie obniży całkowite koszty turbiny. Cała konstrukcja ma stać na obrotnicy, która zawsze zapewni optymalne ustawienie turbiny w stosun- ku do wiatru. SUBSTANCJA CZYNNA W WALCE Z CHOROBĄ ALZHEIMERA Biolog Dieter Willbold realizuje nowe koncepcje w badaniach nad chorobą Alzheimera. Jego zdaniem wtedy, kiedy nieszkodliwe pojedyncze białka (mo- nomery) zbijają się w mózgu w grudki tworząc toksyczne zlepki (oligomery), należy podać substancję czynną, która zapewni stabilizację struktury mono- meru i spowoduje ponowny rozpad oligomerów na nieszkodliwe monomery. Tę substancję czynną już opracował. Sprawdziła się ona już w warunkach la- boratoryjnych i w ramach doświadczeń na zwierzętach. Pomyślnie zakończy- ła się również pierwsza faza badań klinicznych. Rozpoczęcie drugiej fazy ba- dań, w której wezmą udział pacjenci z chorobą Alzheimera planowane jest na 2023 rok. MIKROFLOTACJA Według Rolanda Damanna sposobem na rozwiązanie problemu mikroplastiku w oceanach świata jest „mikroflotacja”. Nowatorska technologia uzdatniania wody działa w następujący sposób: mikroskopijnie małe pęcherzyki powie- trza są wprowadzane w wysokich stężeniach do wody. W wodzie praktycznie wszystkie cząstki stałe przyczepiają się do nich i wypływają wraz z nimi na powierzchnię. Taką warstwę brudu można łatwo usunąć za pomocą urządze- nia ssącego. W ten sposób inżynierowi udało się już wyłowić z wód rzeki Wezery 99,7 procent drobin plastiku. KOMPUTER ANALOGOWY Ponieważ komputery cyfrowe coraz częściej osiągają fizyczne granice swo- ich możliwości obliczeniowych i zużywają bardzo dużo energii, Bernd Ulmann zamierza przywrócić do życia komputery analogowe. Ich działanie jest po- dobne do ludzkiego mózgu, który potrafi przetwarzać ogromne ilości informa- cji, ale zużywa niewiele więcej energii niż 30-watowa żarówka. Informatyk pracuje obecnie nad analogowym chipem komputerowym, na którym można dowolnie konfigurować poszczególne obwody. Sterowanie nadal odbywałoby się za pośrednictwem komputera cyfrowego, który w połączeniu z kompute- rem analogowym utworzy system hybrydowy.

I N B O N N O N L I N E & JUNE 20–21, 2022 Shaping tomorrow, now The 15th DW Global Media Forum will explore opportunities to foster resilient journalism in times of crisis and capacitate civil societies for the future. N E W S L E T T E R Stay up-to-date on the international and interdisciplinary conference hosted by DW. dw.com/gmf #dw_gmf dw.gmf DW_GMF DWGlobalMediaForum DW Global Media Forum M A I N P A R T N E R S C O - H O S T E D B Y P U B L I C P A R T N E R S